Wiktor Zin

---

Życiorys

Wikttor Zin swoje pierwsze kroki w edukacji stawiał w Hrubieszowie, gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej. Następnie kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica. Po ukończeniu szkoły, wyjechał do Krakowa, aby studiować architekturę na Akademii Górniczo-Hutniczej. W swoim czasie studiował na Wydziałach Politechnicznych, skąd wywodzi się Politechnika Krakowska. W 1952 roku obronił pracę doktorską, a siedem lat później uzyskał stopień doktora habilitowanego. W 1967 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1979 profesorem zwyczajnym.

Na początku kariery zawodowej, Wiktor Zin pełnił funkcję asystenta oraz adiunkta w krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej do 1949 roku. Następnie przeszedł do Politechniki Krakowskiej, gdzie zajmował stanowiska adiunkta (1954–1959), a później docenta (1959–1967) oraz profesora (od 1967 roku). W toku swojej pracy naukowej, odpowiadał za kierowanie Instytutem Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, a w latach 1962–1967 pełnił funkcję dziekana Wydziału Architektury. Poza działalnością akademicką, był również dyrektorem Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków.

Zin miał znaczący wkład w rozwój architektury i ochrony zabytków w Krakowie oraz w całym kraju. Był głównym architektem Krakowa w latach 1958–1964, kierował badaniami Staromiejskiego Zespołu Krakowa od 1960 do 1975 roku, a także przewodniczył Krakowskiej Komisji Konserwatorskiej (1970–1978). Jako prezes i wiceprezes Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, przyczynił się do zachowania wielu cennych zabytków.

W latach 1977–1981 pełnił funkcję generalnego konserwatora zabytków, co oznaczało, że stał na czołowej linii ochrony kultury i sztuki z rangi wiceministra kultury i sztuki. W kolejnych latach, między 1978 a 1983 rokiem, przewodniczył Międzyresortowej Komisji ds. Rewaloryzacji Zabytkowych Zespołów Miejskich. W latach 80. XX wieku także wykładał na Uniwersytecie w Zagrzebiu. Był członkiem Rady Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, gdzie w latach 1975–1983 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego. Dodatkowo, brał udział w wielu innych projektach, jak Ogólnopolski Komitet Grunwaldzki (1986–1989) oraz Społeczny Komitet Odnowy Starego Miasta Zamościa (1986–1988).

W 1998 roku Politechnika Krakowska uhonorowała go tytułem doktora honoris causa, co stanowiło uznanie jego osiągnięć zawodowych oraz wkładu w rozwój architektury. Decyzje, jakie podejmował jako Generalny Konserwator Zabytków, były niejednokrotnie kontrowersyjne jak na przykład decyzja o przewiezieniu Panoramy Racławickiej z Wrocławia do Warszawy, mimo braku odpowiednich warunków do jej ekspozycji.

W początkowych latach 80. XX wieku podpisał porozumienie o zwrocie gdańskich obiektów sztuki, które znajdowały się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Niestety, stan wojenny w Polsce opóźnił ten proces, przez co pierwsze zabytki dotarły do Gdańska dopiero w 1985 roku, a wiele z nich nie wróciło tam do dzisiaj.

Wiktor Zin zyskał szeroką popularność dzięki prowadzeniu cyklu programów w Telewizji Polskiej, takich jak „Piórkiem i węglem”. W ciągu swojej kariery był także autorem wielu innych projektów telewizyjnych i radiowych, w tym „Klub pod Smokiem”, „Dźwięk i linia”, „Spotkanie z zabytkami” oraz „Nasze korzenie”. Poza telewizją, zabierał się również za tworzenie scenografii dla spektakli, a także rozwoju swojej pasji plastycznej, która obejmowała akwarele oraz publikacje naukowe i prasowe.

Wiktor Zin był także poetą. W 2007 roku przekazał wiersz „Gdyby ryby” krakowskiej grupie Püdelsi, która skomponowała do niego muzykę. Poświęcał wiele czasu na działalność akademicką do końca swojego życia, kierując m.in. Katedrą Dziedzictwa Kulturowego i Humanizacji Biznesu na Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie oraz będąc kanclerzem kapituły odznaczenia „Polonia Mater Nostra est”.

Był również jednym z inicjatorów budowy Kopca Jana Pawła II w Krakowie. Zmarł nagle, przygotowując się do zajęć ze studentami, co stanowi smutny koniec jego aktywnego życia pełnego pasji i zaangażowania.

Życie prywatne

Wiktor Zin przyszedł na świat w rodzinie Piotra i Stefanii Zinów, a had jego starszą siostrę Annę. Jego życie osobiste było także związane z Aleksandrą, z domu Zastawniak, z którą związał się małżeństwem. Z tego związku narodziły się ich dzieci: Monika i Szymon.

W dniu 23 maja 2007 roku miała miejsce ceremonia pogrzebowa Wiktora Zina, która odbyła się na cmentarzu Rakowickim (kwatera Y, płd.). Zanim jednak trumna z ciałem została przewieziona na miejsce wiecznego spoczynku, o godzinie 11 w kościele Mariackim odprawiona została msza św. pogrzebowa, w intencji zmarłego. W czasie mszy przewodniczył biskup Jan Szkodoń, w koncelebrze uczestniczyło 24 duchownych, w tym biskup Jan Zając oraz ks. Janusz Bielański. Wśród obecnych był również ks. Bronisław Fidelus, proboszcz Bazyliki Mariackiej. Kazanie wygłosił ks. prałat Władysław Gasidło, dziekan dekanatu Kraków Centrum.

Po zakończeniu eucharystii, trumna z ciałem profesora opuściła bazylikę, towarzyszyły jej dźwięki kapeli góralskiej. O godzinie 13 zorganizowany został kondukt żałobny, na czele którego stanął metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, wspierany przez kard. Franciszka Macharskiego. Kondukt wyruszył spod bram cmentarza w kierunku miejsce pochówku Wiktora Zina.

Nad grobem zmarłego miały miejsce poruszające przemowy, które wygłosili jego koledzy, przyjaciele, uczniowie, a także wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin. W uroczystościach uczestniczyły także władze miast: prezydent Krakowa Jacek Majchrowski, przedstawiciele miasta Hrubieszowa oraz marszałek województwa małopolskiego Marek Nawara.

Uroczystości związane z pochówkiem miały niezwykle podniosły charakter, na zakończenie, przy dźwiękach melodii kapeli góralskiej oraz orkiestry trębaczy, odegrano Hejnał Mariacki, Ciszę, Barkę, Łzy Matki oraz Va pensiero z opery Nabucco Giuseppe Verdiego. Grobowiec Wiktora Zina zdobiły wieńce oraz wiele pięknych kwiatów, w tym polne, tak jak lubił to sam zmarły.

Ważniejsze osiągnięcia

Prace naukowe

W ciągu swojej kariery Wiktor Zin opublikował około 50 rozpraw naukowych i książek. Wśród nich można wymienić prace takie jak:

• Geneza, rozwój i typy attyki polskiej (doktorat 1952 z odznaczeniem),
• Kościoły Lubelszczyzny na przykładzie badań kościoła w Uchaniach (habilitacja 1956),
• Słownik krajobrazu polskiego,
• Konserwacja zabytków w Polsce (redaktor),
• Artykuły i rozprawy dotyczące wczesnośredniowiecznego Krakowa (1965),
• monografia Nowego Targu i Willi Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie.

Projekty architektoniczne

Wiktor Zin zrealizował liczne projekty, w tym około 50 projektów kościołów i wnętrz kościelnych, w kraju i za granicą. Warto zwrócić uwagę na niektóre z jego znaczących projektów:

• projekt odgruzowania i odtworzenia średniowiecznych piwnic odkrytych pod Wieżą Ratuszową w Krakowie,
• projekty konserwacji kaplicy Myszkowskich i Attyki Bonerowskiej w Krakowie,
• projekt i realizacja nawierzchni Rynku Głównego w Krakowie,
• projekt i realizacja konserwacji Arsenału i Bloku Ormiańskiego w Zamościu,
• projekt i realizacja rekonstrukcji miast Opatowa i Chełma,
• projekt i realizacja Bramy Jana Pawła II oraz projekt przebudowy architektonicznej organów w Cudownej Kaplicy na Jasnej Górze,
• projekt rewaloryzacji gmachu Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie,
• projekt Muzeum im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie (tzw. „Błękitna pracownia”),
• projekt i realizacja przebudowy placu Jana Matejki w związku z ustawieniem Pomnika Grunwaldzkiego,
• projekt kaplicy św. Maksymiliana Kolbego w Sterling Heights w USA,
• praca przy rekonstrukcji katedry w Quito w Ekwadorze,
• projekt kościoła św. Barbary w Staszowie,
• projekt odnowienia kaplicy św. Kazimierza w Radomiu oraz wnętrza tamtejszego kościoła oo. jezuitów,
• projekt wnętrza i witraży – bazylika św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy,
• projekt witraży i ołtarza głównego – kościół Matki Bożej Dobrej Rady w Krakowie,
• projekt chrzcielnicy w kościele NMP Królowej Polski w Podłężu,
• projekt fontanny na Rynku Głównym w Krakowie znanej jako „kanapa” lub „fontanna Zina”, zdemontowanej podczas remontu we wrześniu 2005 i obecnie zastąpionej fontanną „Kryształ”,
• projekt ołtarza głównego w archikatedrze Imienia NMP w Mińsku.

Projekty scenografii

W dziedzinie scenografii, Zin zatroszczył się o wiele projektów, które zyskały uznanie, w tym:

• „Straszny dwór” (Opera Wrocławska i Bałtycka),
• „Hrabina” (Opera Bałtycka i opera w Tokio),
• „Otello” (Teatr Wielki w Łodzi),
• „Dam i Huzarów” (Teatr Wielki w Warszawie),
• „Rigoletta” (Kraków).

Książki

W ciągu swojego życia Wiktor Zin postanowił także podzielić się swoimi przemyśleniami, co zaowocowało licznymi publikacjami literackimi, w tym:

• Piękno nie dostrzegane, Wydawnictwo „Arkady” 1970 r. (cykl Piórkiem i węglem),
• Piękno potężne, Wydawnictwo „Arkady” 1972 r. (cykl Piórkiem i węglem),
• Piękno utracone, Wydawnictwo „Arkady” 1974 r. (cykl Piórkiem i węglem),
• Półgłosem i ciszą, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1998, ISBN 83-06-02650-0,
• Opowiadania najkrótsze o ludziach nader różnych, WZ-Film, 2004, ISBN 83-920951-0-3,
• Opowieści o polskich kapliczkach. Piórkiem i węglem, Fundacja dla UJ, 2004, ISBN 83-920951-1-1,
• Krajobrazy Podkarpacia, WSIiZ, 2004, ISBN 83-87658-45-6,
• Narodziny krajobrazu kulturowego, WSIiZ, 2005, ISBN 83-87658-77-4.

Ordery i odznaczenia

Wiktor Zin był nie tylko utalentowanym artystą, ale również osobą, która zasłużyła się dla kraju. Oto lista wyróżnień i odznaczeń, które otrzymał za swoją pracę i wkład w kulturę:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (4 lutego 1998),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Srebrny Krzyż Zasługi (30 września 1952),
• Brązowy Krzyż Zasługi (1950),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955),
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (24 stycznia 2006),
• Medal Polonia Mater Nostra Est (2001).

Nagrody i wyróżnienia

Wiktor Zin, uznawany za wybitnego architekta i konserwatora zabytków, zdobył szereg nagród oraz wyróżnień, które podkreślają jego wyjątkowy wkład w dziedzinie architektury i ochrony dziedzictwa kulturowego.

• nagroda Miasta Krakowa przyznana w 1971 roku,
• dwukrotnie otrzymał Złoty Ekran za indywidualność telewizyjną – w latach 1975 i 1980,
• nagroda im. Herdera za konserwacje i badania architektoniczne, którą zdobył w 1979 roku,
• doktorat honoris causa Politechniki Krakowskiej, nadany w 1998 roku,
• doktorat honoris causa Uniwersytetu Technicznego w Budapeszcie także z 1998 roku,
• tytuł Honorowego Obywatela Miasta Lędziny, przyznany w 2006 roku,
• Medal Meksykańskiej Akademii Nauk za całokształt działalności konserwatorskiej.

Upamiętnienie

W 1979 roku w filmie zatytułowanym Mysz pojawia się scena, w której jeden z uczniów w klasie parodiuje charakterystyczną postać Wiktora Zina, znaną z audycji Piórkiem i węglem.

Kraków, miasto, w którym życie i twórczość Zina miały duże znaczenie, posiada ulicę jego imienia. Ulica ta, do 2017 roku nosząca miano Janka Szumca, została zdekomunizowana, co jest symbolem honorowania wyjątkowych postaci w historii Polski.

Dodatkowo, Stowarzyszenie Ochrony Narodowego Dziedzictwa Materialnego przyznaje nagrodę imienia profesora Wiktora Zina. Ceremonia wręczenia nagrody ma miejsce w prestiżowym miejscu, jakim jest Zamek Królewski w Warszawie, w trakcie gali, podczas której ogłaszane są wyniki Ogólnopolskiego Konkursu Otwartego „Modernizacja Roku”.

W 2009 roku zainicjowano starania o nadanie imienia prof. Wiktora Zina Szkole Podstawowej nr 137 w Krakowie. Uroczystość ta miała miejsce w 2010 roku, co podkreśla jego ważność i wpływ na lokalną społeczność oraz edukację.

Publikacje o Wiktorze Zinie

Wśród licznych publikacji dotyczących Wiktora Zina, szczególnie ciekawe stają się opracowania, które nie tylko przybliżają jego twórczość, ale również kontekst historyczny związany z jego pracami.

• Dariusz Matelski, w artykule „Cenny zastaw” omawia problematykę skopiowania dokumentów z Biblioteki Pruskiej, znanej jako Berlinka, publikowany w „Polityce”, nr 19 (2553) z dnia 13 maja 2006, s. 123,
• Jerzy Skrobot w swoim dziele zatytułowanym „Architekt piękna” również porusza tematykę związaną z Wiktorem Zinem.

---

Oceń: Wiktor Zin

---